Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος (κατά κόσμον: Δημήτριος Κουκούζης) ήταν μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Ορθοδοξίας στην αμερικανική ήπειρο κατά τον 20ό αιώνα. Γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1911 στους Αγίους Θεοδώρους της Ίμβρου, της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Στις 14 Φεβρουαρίου 1959 ο Ιάκωβος εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής μετά το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μιχαήλ.
Χρήση της αγγλικής γλώσσας στη λατρεία
Μία από τις πλέον κρίσιμες αποφάσεις του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου ήταν η εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στη λειτουργική ζωή της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής. Αρχή αυτής της πρωτοβουλίας αποτέλεσε η έκθεση των απόψεων του Αρχιεπισκόπου για το θέμα στην 20η Κληρικολαϊκή Συνέλευση της Νέας Υόρκης το 1970. Σκοπός της χρήσης της αγγλικής στη Θεία Λειτουργία ήταν η πρόσληψη των κειμένων από τους μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς, που δεν κατανοούσαν την κοινή ελληνιστική διάλεκτο στην οποία ήταν γραμμένα.
Διαχριστιανικές και διορθόδοξες πρωτοβουλίες
Ένα μήνα μετά την εκλογή του ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος συναντήθηκε, επίσημα, με τον Πάπα Παύλο ΣΤ’ στη Ρώμη, γενόμενος έτσι ο πρώτος Ορθόδοξος Ιεράρχης που έπειτα από τρεις και πλέον αιώνες συνομίλησε με την κεφαλή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Αυτή η συνάντηση σηματοδότησε ένα κύκλο επαφών μεταξύ του Βατικανού και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο οποίος οδήγησε στην ιστορική συνάντηση του 1964 μεταξύ των Προκαθημένων παλαιάς και νέας Ρώμης και, συνακόλουθα, στην άρση των αναθεμάτων.
Πολιτική και διπλωματική δράση
Η δράση του εκτός από εκκλησιαστική ήταν βαθιά πολιτική και διπλωματική. Την περίοδο της ποιμαντορίας του κατάφερε να είναι η κυρίαρχη ηγετική φυσιογνωμία του ελληνισμού των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και ο προνομιακός συνομιλητής της αμερικανικής ηγεσίας. Με αυτές του τις ιδιότητες προσπάθησε την ευνοϊκή αντιμετώπιση από πλευράς των Η.Π.Α. θεμάτων ελληνικού εθνικού ενδιαφέροντος.
Ψευδοκράτος
Μετά την ανακήρυξη της “Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου”, τον Νοέμβριο του 1983, που βρήκε εντελώς απροετοίμαστη την ελληνική κυβέρνηση. Ο Ιάκωβος πήρε την πρωτοβουλία να επισκεφτεί την ίδια ημέρα (15 Νοεμβρίου 1983) τον Υπουργό Εξωτερικών George Shultz και να τον πείσει ότι τυχόν αναγνώριση του ψευδοκράτους δεν ήταν προς το συμφέρον των ΗΠΑ. Απαντώντας, την 1η Δεκεμβρίου, ο Υφυπουργός Εξωτερικών Richard Burt έγραψε στον Ιάκωβο ότι καταδικάζει απερίφραστα την μονομερή πράξη των Τουρκοκυπρίων επειδή υπονομεύει τις επίμονες προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών κι ακόμη του επισήμανε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πιέσει και άλλες χώρες -τις οποίες απέφυγε να κατονομάσει- να πράξουν αναλόγως. Κατόπιν αυτών των εξελίξεων, ο Παπανδρέου ευχαρίστησε τον Ιάκωβο για τη δράση του και τον προσκάλεσε στην Ελλάδα όπου τον υποδέχτηκε με τιμές αρχηγού κράτους.
Προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Από την αρχή της ποιμαντορίας του στην Αμερική θεώρησε χρέος του να εκδηλώσει έμπρακτα τη συμπαράστασή του στον αγώνα των Αφροαμερικανών των Η.Π.Α. για ίσα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα με τη λευκή πλειοψηφία.
Κορυφαία στιγμή της αντιρατσιστικής δράσης του Ιακώβου στάθηκε η κάθοδός του στην πορεία της Σέλμα, Αλαμπάμα, όπου περπάτησε σφίγγοντας το χέρι του Μ.Λ. Κίνγκ και ηγούμενος μαζί του της πορείας. Αυτή του η εμφάνιση φιλοξενήθηκε στο εξώφυλλο του περιοδικού LIFE και αποτέλεσε ένα ισχυρό μήνυμα προς την αμερικανική κοινωνία, η οποία αντίκρισε ένα λευκό θρησκευτικό ηγέτη να αγωνίζεται για τα δικαιώματα των μαύρων ενώ ταυτόχρονα έδωσε νέα προοπτική στη δράση του ελληνικού στοιχείου στις Η.Π.Α. Οι New York Times έγραψαν χαρακτηριστικά για το γεγονός:
“Το εντυπωσιακό εξώφυλλο του περιοδικού TIME, που απεικόνιζε τον Δρ. Κινγκ μαζί με τον μαυροντυμένο Αρχιεπίσκοπο Ιάκωβο, σηματοδότησε μία νέα παρουσία των Ελληνοαμερικανών και της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας στην αμερικανική ζωή.
Για την ανθρωπιστική και κοινωνική του δράση ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος τιμήθηκε με την ανώτατη διάκριση των Η.Π.Α., το “Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας”, το οποίο του απένειμε το 1980 ο Πρόεδρος Τζίμμυ Κάρτερ.
Ο θάνατος τον βρήκε πλήρην ημερών σαν σήμερα στις 10 Απριλίου 2005 σε νοσοκομείο του Κονέκτικατ. Η έξοδός του από τα επίγεια χαιρετίστηκε από την αμερικανική και ελληνική πολιτική και θρησκευτική ηγεσία με χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις τους πρώην Προέδρους των Η.Π.Α. Μπιλ Κλίντον, Τζωρτζ Μπους τον πρεσβύτερο και Τζίμμυ Κάρτερ.
Στο συλλυπητήριο τηλεγράφημά της η χήρα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Κορρέτα Σκοτ Κινγκ σημείωνε ενθυμούμενη την ανθρωπιστική δράση του Ιακώβου:
“Σε μία εποχή όπου πολλοί από τους εξέχοντες θρησκευτικούς ηγέτες του έθνους παρέμεναν σιωπηλοί, ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος με θάρρος υποστήριξε το Κίνημά μας για την Ελευθερία και προχώρησε δίπλα στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ενώ συνέχισε να υποστηρίζει την ειρηνική κίνηση ενάντια στη φτώχεια, το ρατσισμό και τη βία σε ολόκληρη τη ζωή του.”
Πληροφορίες Wikipedia
