Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης 2020, ο οποίος παρέχει μια συγκριτική επισκόπηση της αποδοτικότητας, της ποιότητας και της ανεξαρτησίας των συστημάτων δικαιοσύνης σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο φετινός πίνακας αποτελεσμάτων δείχνει ότι συνεχίστηκε η βελτίωση της αποδοτικότητας των συστημάτων δικαιοσύνης σε μεγάλο αριθμό κρατών μελών. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε σήμερα, σε ορισμένα κράτη μέλη, η αντίληψη των πολιτών περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης συνέχισε να επιδεινώνεται.
Η κ. Βιέρα Γιούροβα, αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδια για θέματα αξιών και διαφάνειας, δήλωσε: «Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης αποτελεί καθιερωμένο εργαλείο για την ανάλυση των τάσεων στα συστήματα δικαιοσύνης της Ένωσής μας. Θεωρώ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι τα συστήματα δικαιοσύνης σε πολλά κράτη μέλη λειτουργούν καλύτερα και οι Ευρωπαίοι μπορούν να αναζητήσουν αποτελεσματικά δικαιοσύνη. Ωστόσο, με ανησυχεί το ότι, σε ορισμένες χώρες, υπάρχει πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, με το κοινό να θεωρεί ότι πολιτικές πιέσεις υπονομεύουν την εν λόγω ανεξαρτησία.»
Ο κ. Ντιντιέ Ρεντέρς, επίτροπος αρμόδιος για θέματα δικαιοσύνης και καταναλωτών, δήλωσε: «Ο πίνακας αποτελεσμάτων στον τομέα της δικαιοσύνης παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για το κράτος δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα δε αποτελέσματά του θα τροφοδοτήσουν φέτος με στοιχεία την πρώτη ετήσια έκθεση της Επιτροπής για το κράτος δικαίου. Από την έκδοση του 2020 διαπιστώνουμε ότι υπήρξαν βελτιώσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών, γεγονός που αποτελεί καλή είδηση. Ωστόσο, διαπιστώνουμε επίσης ότι οι πολίτες δεν εμπιστεύονται πλήρως τα νομικά τους συστήματα, γεγονός που αποτελεί πρόβλημα το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί.»
Κύρια πορίσματα της έκδοσης του 2020:
- Θετικές εξελίξεις όσον αφορά την αποδοτικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης: Από το 2012 μέχρι σήμερα έχουν σημειωθεί θετικές εξελίξεις στα περισσότερα από τα κράτη μέλη τα οποία, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, είχαν προσδιοριστεί ως χώρες που αντιμετωπίζουν ειδικές προκλήσεις. Σε όλα σχεδόν τα εν λόγω κράτη μέλη, η διάρκεια των πρωτοβάθμιων δικαστικών διαδικασιών μειώθηκε ή παρέμεινε σταθερή. Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη ανέφεραν υψηλό ποσοστό διεκπεραίωσης (άνω του 97 %), γεγονός που σημαίνει ότι τα δικαστήρια είναι γενικά σε θέση να αντεπεξέρχονται στις εισερχόμενες υποθέσεις, σημειώνοντας, παράλληλα, πρόοδο όσον αφορά τις συσσωρευμένες παλαιότερες υποθέσεις. Ο πίνακας αποτελεσμάτων εξετάζει επίσης την αποδοτικότητα των συστημάτων δικαιοσύνης σε συγκεκριμένους τομείς του δικαίου της ΕΕ, οι οποίοι έχουν επιλεγεί λόγω της σημασίας τους για την ενιαία αγορά και το επιχειρηματικό περιβάλλον. Στους τομείς αυτούς περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, το δίκαιο προστασίας του καταναλωτή, τομέας στον οποίο, σε επτά κράτη μέλη, η έκδοση της απόφασης πραγματοποιούνταν εντός διαστήματος μικρότερου των τριών μηνών, και η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, τομέας στον οποίο η διάρκεια της πρωτοβάθμιας δικαστικής διαδικασίας ποικίλλει, ανερχόμενη σε ένα έτος κατά μέσο όρο στα μισά κράτη μέλη, αλλά σε έως δύο έτη σε ορισμένα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τη δίωξη των αδικημάτων νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
- Η αντίληψη περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης επιδεινώθηκε σε σύγκριση με το 2019: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα νέας έρευνας του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε σήμερα, στα δύο τρίτα των κρατών μελών η αντίληψη των πολιτών περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί σε σύγκριση με το 2016. Ωστόσο, σε σύγκριση με πέρυσι, η αντίληψη του κοινού περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης έχει επιδεινωθεί στα δύο πέμπτα περίπου του συνόλου των κρατών μελών και στα μισά περίπου από τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν ειδικές προκλήσεις. Οι παρεμβάσεις ή η άσκηση πιέσεων από την κυβέρνηση και τους πολιτικούς ήταν η συχνότερη αιτιολόγηση για την εκλαμβανόμενη έλλειψη ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών, ακολουθούμενη από την άσκηση πιέσεων από οικονομικά ή άλλα ειδικά συμφέροντα.
- Βελτιώσεις στην προσβασιμότητα και την ισότητα των φύλων: Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη παρέχουν πρόσβαση σε ορισμένες επιγραμμικές πληροφορίες σχετικά με το δικαστικό τους σύστημα, ενώ η πλειονότητα παρέχει πληροφορίες για τα άτομα με προβλήματα όρασης ή ακοής, καθώς και για τα άτομα με μητρική γλώσσα άλλη από τη γλώσσα του οικείου κράτους μέλους. Τα κράτη μέλη αρχίζουν να θεσπίζουν ρυθμίσεις για την έκδοση μηχανικώς αναγνώσιμων αποφάσεων, αν και υπάρχουν διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά το στάδιο στο οποίο βρίσκονται οι εν λόγω ρυθμίσεις. Οι αποφάσεις της μορφής αυτής είναι πιο φιλικές προς τον χρήστη και πιο προσιτές στο ευρύ κοινό. Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη παρέχουν τουλάχιστον ορισμένες διευκολύνσεις για τα παιδιά, για παράδειγμα, μέσω μέτρων για ακροαματικές διαδικασίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες των παιδιών. Ωστόσο, ιστότοποι με πληροφορίες σχετικά με το σύστημα δικαιοσύνης οι οποίοι να είναι προσαρμοσμένοι στις ανάγκες των παιδιών υπάρχουν σε λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη. Τέλος, μολονότι οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 50 % των δικαστών στα ανώτατα δικαστήρια των περισσότερων κρατών μελών, από το 2010 και μετά, οι αριθμοί τους εξακολουθούν να αυξάνονται στα περισσότερα κράτη μέλη.
Επόμενα βήματα
Όπως είχε εξαγγελθεί με τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές της προέδρου της Επιτροπής κ. φον ντερ Λάιεν, η Επιτροπή εμβαθύνει την εκ μέρους της παρακολούθηση της κατάστασης όσον αφορά το κράτος δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη, μέσω ενός νέου ευρωπαϊκού μηχανισμού για το κράτος δικαίου. Η έκδοση του 2020 του πίνακα αποτελεσμάτων στον τομέα της δικαιοσύνης θα τροφοδοτήσει με στοιχεία την πρώτη ετήσια έκθεση της Επιτροπής για το κράτος δικαίου, η οποία πρόκειται να δημοσιευθεί εντός του έτους.
Ιστορικό
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, ο οποίος εγκαινιάστηκε το 2013, είναι ένα από τα εργαλεία της εργαλειοθήκης της ΕΕ για το κράτος δικαίου που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη στον τομέα της δικαιοσύνης. Ο πίνακας αποτελεσμάτων αξιολογεί την ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποδοτικότητα των εθνικών συστημάτων δικαιοσύνης. Περιλαμβάνει επίσης επικαιροποιημένους δείκτες για τις πειθαρχικές διαδικασίες κατά δικαστών και για τον διορισμό των μελών των δικαστικών συμβουλίων.
Για πρώτη φορά, ο φετινός πίνακας αποτελεσμάτων περιλαμβάνει επίσης μια ενοποιημένη επισκόπηση των μέτρων που αποβλέπουν σε μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τα δικαστικά και τα νομικά έξοδα.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων δεν προωθεί κάποιον συγκεκριμένο τύπο συστήματος απονομής δικαιοσύνης και αντιμετωπίζει όλα τα κράτη μέλη σε ισότιμη βάση. Δεδομένου ότι ο πίνακας αποτελεσμάτων 2020 καλύπτει την περίοδο από το 2012 έως το 2019, δεν αποτυπώνει τις συνέπειες της κρίσης της νόσου COVID-19.
