Η Επιτροπή ενέκρινε, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, ένα δεύτερο σημαντικό έργο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος («ΣΕΚΕΕ» ή με το αγγλικό αρκτικόλεξο «IPCEI») για τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας, την πρώτη βιομηχανική αξιοποίηση και την κατασκευή σημαντικών υποδομών στην αξιακή αλυσίδα υδρογόνου.
Το έργο, που ονομάζεται «IPCEI Hy2Use», καταρτίστηκε και κοινοποιήθηκε από κοινού από δεκατρία κράτη μέλη: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σουηδία και Φινλανδία.
Τα κράτη μέλη θα παράσχουν δημόσια χρηματοδότηση ύψους έως και 5,2 δισ. ευρώ, η οποία αναμένεται να οδηγήσει σε ιδιωτικές επενδύσεις ύψους επιπλέον 7 δισ. ευρώ. Στο πλαίσιο αυτού του ΣΕΚΕΕ, 29 εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη, στις οποίες περιλαμβάνονται μικρομεσαίες («ΜΜΕ») και νεοφυείς επιχειρήσεις, θα συμμετάσχουν σε 35 έργα.
Το IPCEI Hy2Use θα καλύπτει ένα ευρύ μέρος της αξιακής αλυσίδας υδρογόνου, με τη στήριξη i) της κατασκευής υποδομών που σχετίζονται με το υδρογόνο, ιδίως ηλεκτρολυτικές κυψέλες μεγάλης κλίμακας και υποδομές μεταφοράς, για την παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά ανανεώσιμου υδρογόνου και υδρογόνου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών· και ii) την ανάπτυξη καινοτόμων και πιο βιώσιμων τεχνολογιών για την ενσωμάτωση του υδρογόνου στις βιομηχανικές διαδικασίες σε πολλούς τομείς, ιδίως εκείνους στους οποίους η απανθρακοποίηση είναι πιο δύσκολη, όπως ο χάλυβας, το τσιμέντο και το γυαλί. Το ΣΕΚΕΕ αναμένεται να ενισχύσει τον εφοδιασμό με ανανεώσιμο υδρογόνο και υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό την εξάρτηση από τον εφοδιασμό με φυσικό αέριο.
Αρκετά έργα αναμένεται να υλοποιηθούν στο εγγύς μέλλον, καθώς διάφορες ηλεκτρολυτικές κυψέλες μεγάλης κλίμακας αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία έως το 2024-2026 και πολλές από τις καινοτόμες τεχνολογίες να αξιοποιηθούν έως το 2026-2027. Η ολοκλήρωση του συνολικού έργου είναι προγραμματισμένη για το 2036, με διαφορετικά χρονοδιαγράμματα ανάλογα με το έργο και τις εμπλεκόμενες εταιρείες.
Η Νορβηγία, ως μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, συμμετέχει επίσης στο «IPCEI Hy2Use» με δύο επιμέρους έργα. Αρμόδια για την αξιολόγηση της κρατικής ενίσχυσης που κοινοποίησε η Νορβηγία είναι η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ.
Το IPCEI Hy2Use ακολουθεί και συμπληρώνει το πρώτο ΣΕΚΕΕ στην αξιακή αλυσίδα υδρογόνου, το «IPCEI Hy2Tech», το οποίο ενέκρινε η Επιτροπή στις 15 Ιουλίου 2022. Αν και αμφότερα τα ΣΕΚΕΕ αφορούν την αξιακή αλυσίδα υδρογόνου, το Hy2Use επικεντρώνεται σε έργα τα οποία δεν καλύπτονται από το Hy2Tech, και συγκεκριμένα υποδομές που σχετίζονται με το υδρογόνο και εφαρμογές υδρογόνου στον βιομηχανικό τομέα (ενώ το Hy2Tech επικεντρώνεται στους τελικούς χρήστες στον τομέα της κινητικότητας).
Αξιολόγηση της Επιτροπής
Η Επιτροπή αξιολόγησε το προτεινόμενο έργο βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, και ειδικότερα βάσει της οικείας ανακοίνωσης σχετικά με σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.
Όταν ιδιωτικές πρωτοβουλίες για τη στήριξη ρηξικέλευθων καινοτομιών και την κατασκευή μεγάλης κλίμακας υποδομών μεγάλης ενωσιακής σημασίας δεν υλοποιούνται λόγω των σημαντικών κινδύνων που ενέχουν τα έργα αυτά, τα ΣΕΚΕΕ παρέχουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να καλύψουν από κοινού το κενό προκειμένου να ξεπεράσουν αυτές τις ανεπάρκειες της αγοράς. Εξασφαλίζουν συγχρόνως ότι η οικονομία της ΕΕ εν γένει ωφελείται από τις επενδύσεις και περιορίζουν τις ενδεχόμενες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.
Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι το IPCEI Hy2Use πληροί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις που ορίζονται στην ανακοίνωσή της. Ιδίως, η Επιτροπή κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα:
- Το έργο συμβάλλει στην επίτευξη κοινού στόχου, στηρίζοντας μια βασική αξιακή αλυσίδα για το μέλλον της Ευρώπης, καθώς και τους στόχους καίριων πρωτοβουλιών πολιτικής της ΕΕ, όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η στρατηγική της ΕΕ για το υδρογόνο και το σχέδιο REPowerEU.
- Και τα 35 έργα που αποτελούν μέρος του ΣΕΚΕΕ είναι ιδιαίτερα φιλόδοξα, καθώς αποσκοπούν στην ανάπτυξη τεχνολογιών και υποδομών οι οποίες υπερβαίνουν τα όσα προσφέρει σήμερα η αγορά και θα επιφέρουν σημαντικές βελτιώσεις στις επιδόσεις, στην ασφάλεια, στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς και στη σχέση κόστους/αποδοτικότητας.
- Το ΣΕΚΕΕ ενέχει επίσης σημαντικούς τεχνολογικούς και οικονομικούς κινδύνους. Το γεγονός αυτό καθιστά απαραίτητη τη δημόσια στήριξη για την παροχή κινήτρων στις εταιρείες ώστε να πραγματοποιήσουν τις επενδύσεις.
- Οι ενισχύσεις σε μεμονωμένες επιχειρήσεις περιορίζονται σε ό,τι είναι αναγκαίο, αναλογικό και δεν στρεβλώνει αδικαιολόγητα τον ανταγωνισμό. Ειδικότερα, η Επιτροπή επαλήθευσε ότι τα συνολικά προβλεπόμενα μέγιστα ποσά των ενισχύσεων είναι σύμφωνα με τις επιλέξιμες δαπάνες των έργων και τα ελλείμματα χρηματοδότησής τους. Επιπλέον, εάν κάποια μεγάλα έργα στο πλαίσιο του ΣΕΚΕΕ αποδειχθούν πολύ επιτυχή και αποφέρουν επιπλέον καθαρά έσοδα, οι εταιρείες θα επιστρέψουν στα αντίστοιχα κράτη μέλη μέρος της ενίσχυσης που έλαβαν (μηχανισμός ανάκτησης).
- Οι συμμετέχουσες εταιρείες που λαμβάνουν τη δημόσια στήριξη θα διαδώσουν ευρέως τα αποτελέσματα του σχεδίου στην ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα και τη βιομηχανία, πέραν των εταιρειών και των χωρών που συμμετέχουν στο ΣΕΚΕΕ, πράγμα που θα έχει θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Στη βάση αυτή, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το έργο συνάδει με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.
Χρηματοδότηση, δικαιούχοι και ποσά
Στο ΣΕΚΕΕ θα λάβουν μέρος 35 έργα από 29 εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων ΜΜΕ και νεοφυών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη. Οι άμεσοι συμμετέχοντες θα συνεργαστούν στενά μεταξύ τους μέσω των πολυάριθμων συνεργασιών που προβλέπεται να πραγματοποιηθούν, καθώς και με περισσότερους από 160 εξωτερικούς εταίρους, όπως πανεπιστήμια, ερευνητικούς οργανισμούς και ΜΜΕ σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η συνολική δομή του Hy2Use, συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους έργων.
Δηλώσεις μελών του Σώματος των επιτρόπων
Η πρόεδρος, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε τα εξής: «Το υδρογόνο μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα για την Ευρώπη. Είναι καίριας σημασίας για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών μας πηγών και θα μας βοηθήσει να μειώσουμε την εξάρτησή μας από το ρωσικό αέριο. Πρέπει να αυξήσουμε την κλίμακα αυτού του εξειδικευμένου τμήματος της αγοράς. Γι’ αυτό και δημιουργούμε μια τράπεζα υδρογόνου. Θα αυξήσουμε επίσης τη χρηματοδοτική συμμετοχή μας σε σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Έτσι, θα συμβάλουμε στην επίτευξη ρηξικέλευθων καινοτομιών, με θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις για το σύνολο της οικονομίας της ΕΕ, και θα συνεισφέρουμε στην ενίσχυση της οικονομίας του μέλλοντος.»
Η εκτελεστική αντιπρόεδρος, κ. Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, αρμόδια για την πολιτική ανταγωνισμού, δήλωσε σχετικά: «Η ανάπτυξη τεχνολογιών υδρογόνου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και, ιδίως, πράσινου υδρογόνου, και η κατασκευή των αναγκαίων υποδομών για την αξιοποίησή του, θα μας φέρουν ένα βήμα πιο κοντά στο να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Η αξιακή αλυσίδα υδρογόνου στην Ευρώπη βρίσκεται στα σπάργανα. Αυτό καθιστά ριψοκίνδυνο για τις εταιρείες και τα κράτη μέλη να επενδύουν μόνα τους σε αυτή την καινοτόμο αγορά. Σε αυτό ακριβώς το σημείο οι κρατικές ενισχύσεις μπορούν να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο για την αποδέσμευση, την προσέλκυση και τη μόχλευση σημαντικών ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες διαφορετικά δεν θα πραγματοποιούνταν.»
Ο επίτροπος κ. Τιερί Μπρετόν, αρμόδιος για την εσωτερική αγορά, δήλωσε: «Το υδρογόνο είναι καθοριστικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση των ενεργοβόρων βιομηχανιών της Ευρώπης: μας επιτρέπει να παράγουμε χάλυβα, τσιμέντο και χημικά προϊόντα χωρίς ανθρακούχες εκπομπές και μπορεί να αντικαταστήσει μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων. Η βιομηχανία της Ευρώπης είναι παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη στην τεχνολογία υδρογόνου. Τώρα είναι η στιγμή να αξιοποιήσουμε τις τεχνολογίες μας στα ευρωπαϊκά εργοστάσια. Αυτό ακριβώς στηρίζουν τα ΣΕΚΕΕ μας στον τομέα του υδρογόνου: μια πρώτη γενεά βιομηχανικών έργων υδρογόνου μεγάλης κλίμακας στην Ευρώπη.»
